Welkom bij ASTRON: Waar we kijken naar het onzichtbare heelal

We bouwen en gebruiken speciale telescopen die kunnen ‘kijken’ naar dit onzichtbare licht uit de ruimte: radiotelescopen. Nederland heeft drie beroemde radiotelescopen, en ze staan allemaal in Drenthe:

Dit is onze oudste telescoop, gebouwd in 1956. Met zijn grote schotel van 25 meter was hij toen even de grootste ter wereld! Deze telescoop heeft ons geholpen om onze eigen Melkweg beter te begrijpen en heeft zelfs twee nieuwe sterrenstelsels ontdekt, die Dwingeloo 1 en 2 heten. Nu is het een rijksmonument dat je kunt bezoeken.

Stel je voor: veertien van die grote 25 meter schotels op een rij, die samen 2,7 kilometer lang is. Dat is de Westerbork telescoop! Gebouwd in 1970, en nog steeds één van de beste in zijn soort. Met nieuwe technologie kunnen we nu veertig keer meer van de hemel in één keer bekijken dan vroeger.

LOFAR is anders dan de andere telescopen. In plaats van grote schotels, bestaat LOFAR uit duizenden kleine antennes. Deze staan niet alleen in Nederland, maar door heel Europa! Al deze antennes zijn verbonden met een supercomputer in Groningen. Samen vormen ze één grote virtuele telescoop die kan kijken naar bijvoorbeeld het vroegste begin van het heelal.

Door naar radiogolven te kijken, zien we dingen in het heelal die voor gewone (optische) telescopen onzichtbaar blijven. We kijken naar:

• Het ontstaan van de eerste sterrenstelsels
• Zwarte gaten
• Pulsars: neutronensterren (superdichte sterren) die aan het einde van hun leven zijn
• Snelle radioflitsen in de ruimte
• En zelfs signalen van het allereerste begin van het heelal!

Bij ASTRON werken wetenschappers en technici samen om steeds betere manieren te vinden om het heelal te bestuderen. Door niet alleen naar zichtbaar licht te kijken, maar ook naar radiogolven, krijgen we een completer beeld van wat er in de ruimte gebeurt. Het is net alsof we een extra zintuig hebben om het heelal waar te nemen!

De technieken die we ontwikkelen helpen niet alleen bij sterrenkundig onderzoek, maar leiden ook tot nieuwe uitvindingen die we in het dagelijks leven kunnen gebruiken. Wist je bijvoorbeeld dat:

• De basis voor WiFi is uitgevonden door drie ASTRON-ingenieurs in de jaren 70? Ze werkten toen aan de Westerbork telescoop!
• We onze kennis gebruiken om brandweermensen te helpen met een speciale verkenningsrobot zodat het werk voor hen veiliger wordt?
• Boeren gebruik kunnen maken van onze technologie om de groei van aardappelplanten in de gaten te houden, waarmee we bijdragen aan de voedselzekerheid?
• We bedrijven helpen in ons Wireless Data Lab om slimme draadloze oplossingen te bedenken en daarmee het Nederlandse bedrijfsleven helpen innoveren?
• We werken aan manieren om al onze data ‘groen’ te verwerken, wat ook andere bedrijven en organisaties kan helpen om duurzamer te werken met grote hoeveelheden gegevens?

En het allerbelangrijkste: we helpen antwoord te geven op één van de grootste vragen die er is: hoe zit ons heelal in elkaar?

In 2024 vieren we ons 75-jarig bestaan! Om dit te vieren, hebben we iets speciaals gedaan. Samen met fotograaf Sake Elzinga en tekstschrijver Henriëtte Klijnstra hebben we een unieke tentoonstelling gemaakt. We hebben mensen uit de buurt (binnen 7,5 km van ASTRON) gefotografeerd en hen gevraagd wat zij zich afvragen over het heelal. Hun vragen, onze antwoorden en prachtige historische foto’s vormen samen een bijzonder verhaal over 75 jaar sterrenkundig onderzoek in Nederland.

ASTRON is onderdeel van de institutenorganisatie van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en werkt samen met wetenschappers over de hele wereld.